Vài nét về đền

  Nhà Vua lúc này bừng tỉnh thầm nghĩ mộng này là do trời đất cho biết, nhà vua làm lễ hạ đàn và viết chiếu chỉ các bậc anh hùng hào kiệt ai có tài ra giúp nước an dân thành công sẽ trọng thưởng xứng đáng với công lao. Sứ thần đi đến đâu loa đến đó. Hoàng Lang hỏi mẹ: " Nhà vua có việc gì mà sai sứ thần như vậy" Hiếu Nương nói: " nước nhà đang có giặc Trịnh Vĩnh Trinh phiến loạn đánh phá khắp miền Nam Hải, nhân dân lầm than điêu đứng, triều đình vô kế khả thi, vận nước nghiêng ngửa. Bởi thế nhà vua cho sứ thần đi khắp thiên hạ chiêu mộ người tài, đức, ra giúp nước nay con còn nhỏ, miệng còn hơi sữa làm sao báo đáp lại nghĩa của vua cha". Hoàng Lang nói với mẹ cứ gọi sứ giả vào cho con, Hiếu Nương thấy làm kỳ lạ liền sai cung phi mời sứ thần vào, Hoàng Lang nói với sứ thần người về gấp tâu với vua cha cho ta một lá cờ lệnh cao 10 thước, voi béo khỏe mạnh mang lại cho ta thì giặc sẽ bị đánh tan nhà vua không phải lo gì. Sứ thần vội vã về tâu, nhà Vua nghe thấy sự kỳ lạ ngay ngày hôm sau nhà vua sai làm một lá cờ cán dài 10 thước, voi béo khỏe, quân tướng chừng 10 vạn, sai các quan trong triều văn có  Trương Bang Nguyễn Sáng, võ có đẳng tích Trần Hưng, ngoài ra còn có những giai tướng ở Thủ Lệ trong đó có Lê Công Súc, Nguyễn Công Hoàng đinh điển điều binh khiển tướng. Lúc này Hoàng Lang vươn mình đứng dậy, mình cao chín thước tay cầm cờ lệnh đạp chân vào mình voi, voi quỳ xuống từ đó sau lập đền thờ là đền thờ voi phục. Hoàng Lang phất cao cờ lệnh quân tướng dũng mãnh như sấm sét gió gào voi chạy như bay đi đến đâu, đầu giặc rơi đến đó khoảng 30 nghìn tên. Hoàng Lang một mình một voi sông thẳng trước mặt Trịnh Vĩnh Trinh, một trận thư hùng Vĩnh Trinh ngã ngựa bị chém đầu, quân tướng Trịnh Vĩnh Trinh hoảng loạn đầu hàng. Hoàng Lang thắng trận hồi binh qua đạo cát bằng huyện Đông An, phủ Khoái Châu làng cửa sông lúc này Hoang Lang tâm thần bất định, binh mã dừng chân tại làng cửa sông, các cụ dân làng cửa sông mang cót ra  quây chắn gió, sau lập đền thờ là đền Cót đổi tên làng cửa sông là làng Cót. Hoàng Lang nói với các cụ làng cửa sông, khi tôi về triều nếu có mệnh hệ nào thì tôi tâu với nhà vua, nhân dân cửa sông được bốn mùa hương hỏa. Hoàng Lang về triều nhà vua mở tiệc ăn mừng khoản đãi, vua vịnh một bài thơ: " Trời kia đã định có thánh minh quét sạch phong trần diệt giặc Trinh, đức trẫm ngời ngời trời chẳng phụ, ức nghiêng chẳng nát thế còn vinh", Hoàng Lang vịnh lại: " Ý trời cho xuống quyét phong trần để đức từ nay ngày một vinh, lúc nước thanh bình ca yên ấm một nhà thanh thái hội vua dân" nhà vua và bách quan đều vui mừng, vua liền phán cùng bách quan nhường ngôi cho Hoàng Lang, Hoàng Lang chắp lễ nhưng không nhận. Hoàng Lang trở về Thị Trai rồi lâm bệnh, nhà vua dùng tới hàng trăm vị lương y, nghìn viên dược liệu nhưng bệnh tình Hoàng Lang không hề thuyên giảm. Một hôm Vua đến thăm Hoàng Lang thấy Hoàng Lang ngày cang suy yếu. Hoàng Lang nói với Vua cha con vâng lệnh Ngọc Hoàng mượn cửa nhà Vua để dẹp giặc an dân lúc này đất nước đã thanh bình nhân dân yên ổn, con phải trở về Thủy Long Cung không được chậm trễ, trong khi thắng trận hồi triều qua đất cửa sông bô lão sai đón rước Hoàng Lang hỏi đây đâu? Các cụ bô lão tâu rằng đây là đất cửa sông , vậy xin Vua cha phê chuẩn cho dân cửa sông được bốn mùa hương hỏa. Nhà Vua liền hỏi công lao của con lớn như vậy, có điều gì Trẫm sẵn sàng phê chuẩn. Hoàng Lang tâu con chỉ xin xây một ngôi đền tại Thị Trai là nơi mẹ con sinh ra, hai là Thủ Lệ chỗ con xuất quân, bà là cửa sông, ba nơi Giao Hiếu, Thị Trai, Thủ Lệ, cốt ấp cửa sông. Từ xưa cứ 3 năm rước một lần, từ cửa sông cót ấp lên Thị Trai, Thủ Lệ và từ Thị Trai, Thủ Lệ về cót ấp cửa sông. Hiện nay đường đê bối ra đền gọi là đường ngự giá Hoàng Lang, tâu với nhà Vua thời gian không còn nữa, xin Vua cho ra phiến đá tại Hồ Tây, lúc sinh và nay là lúc hóa, Vua sai binh quan văn võ rước Hoàng Lang ra phiến đá tại Hồ Tây, lúc này nhà Vua hai hàng châu lệ lã chã nói với Hoàng Lang. Tuy không phải là con thật nhưng công sinh dưỡng nghĩa Vua con có điều gì cha sẵn sàng phê chuẩn. Hoàng Lang nói với Vua cha miễn giảm cho dân sưu thuế 3 năm. Hoàng Lang tâu với Vua cha khi con qua đất cửa sông, các cụ ra bái mạng dân đây hiếu khách vậy xin Vua cha cho nơi này 4 mùa hương hỏa, lúc này trời đất tối đen lại, sấm chớp ầm ầm Hoàng Lang hóa thành Rảo Long mình dài mười trượng vươn thẳng đến Hồ Tây rồi biến mất.

  Các cụ cửa sông nằm mơ thấy Hoàng Lang cưỡi voi về làng, lập tức cử người đi nghe ngóng thì quả nhiên Hoàng Lang đã hóa, và nhà Vua cũng cấp sắc phong cho làng cửa sông. Từ đó dân làng cửa sông lập đền thờ chờ ngài ngự gọi là đền Cót và cũng đổi tên làng là làng Cót.

  Năm 1533, nhà Mạc và nhà Lê tranh hùng, năm 1548 Thái Ùy họ Trịnh đem quân đánh Mạc chiếm thuyền của Thái Ùy qua đền cửa sông tức đền Cót xuống thuyền. Nửa đêm hôm ấy Thái Ùy mơ thấy một người cao lớn đầu đội mũ rồng đai ngọc, mình mặc áo bào, hai bên có 4 tướng đi kèm sừng sững đi xuống bản doanh,Thái Ùy đứng dậy chào hỏi, tướng quân từ đâu đến Hoàng Lang nói tôi thấy nhà Lê mở hội Trung Hưng để đánh giặc, thấy Thái Ùy mang quân qua đây nên tôi đến đây để giúp. 2 người bắt tay nhau cùng ngồi trò chuyện, Thái Ùy làm một bài thơ:      " từ trước tới nay bậc dĩ nhân cần lao cùng việc bảo quân, ân không ngờ lại gặp thiên thần đến cùng đồng tâm giúp nước nhà", Hoàng Lang cùng đọc tiếp: " Tuy tuổi xuân qua cùng một nhà, Anh Hoa thuyền lại ở đôi ta, non sông đau xót anh hùng cốt, sinh hóa vẫn còn như thủa xưa". Đang trò truyện thì Thái Ùy bừng tỉnh, đây là điềm tốt, liền bầy hương án lễ trời đất kéo quân đến thẳng Trần Thương đánh một trận đại thắng, Thái Ùy thắng trận hồi triều tâu với Vua Lê, nhà Vua phong Hoàng Lang thượng đẳng phúc thần và đổi tên Làng Cót là làng Nghi Xuyên, tiếng linh thiêng từ đó truyền đi, bởi vậy khách thập phương truyền nhau thường xuyên đến lễ bái cho đến ngày nay./.